Eğer polisiye filmleri seviyorsanız, bir olay yerinde kanın varlığını tespit etmek için yapılan testleri muhtemelen görmüşsünüzdür. Peki size bu testlerde fenolftalein kullanıldığını söylesek, şaşırır mıydınız ?
Bir kan suç delili olarak alındığı zaman, gerçekten kan olup olmadığını anlamak için, üzerine fenolftalein püskürtüldüğünde birkaç dakika içinde rengin pembeye dönmesi beklenir.
Renksizden pembeye, sonra yine renksize !
Kimyasal ismi “3,3-Bis(4-hidroksifenil)-2-benzofuran-1(3H)-on” (IUPAC) ama biz onu daha çok fenolftalein (C20H14O4) olarak biliriz. İlginç biçimde, çözeltinin pH ve oksidatif durumuna bağlı olarak renk değiştirir.
pH 8’in altında ise (asidik çözelti) renksiz ve indirgenmiş durumdadır, ama zayıf bir baz çözeltisi (ph 8 ile 10 arasında) içerisinde parlak pembe/kırmızımsı bir renge dönüşür. Ancak, reaksiyon OH-‘nin artan miktarları ile devam ederse (pH değeri 10 üzerine çıkarsa), bu bileşik tekrar orjinal renksiz durumuna döner.
Bu durum genelde titrasyon işlemlerinde kullanılan, yapısı son derece karmaşık kimyasal bir işlemdir.
Kolaylık olması açısından, indirgenmiş fenolftaleine H2P ve sonraki okside formlarına P2- ve POH3- dersek;
Fenolftalein nasıl sentezlenir ?
Fenolftalein sıcak sülfürik asit veya çinko klorür katalizörlüğünde fenol ile ftalik anhidridin reaksiyonundan elde edilir.
Bir olay yeri araştırmacısı ol : Kastle-Meyer testi
Gerçek şu ki; bu bileşiğin, çözelti içindeki belirli parametrelere göre renk değiştirebilir olması, çok ilginç uygulama alanları sağlar. Renk değiştiren “sihirli” çocuk oyuncakları gibi. Görünmez mürekkep yapımında nasıl kullanıldığını ise burada bulabilirsiniz.
En ciddi kullanım alanlarından biri de, olay yerinde kan izlerini tespit etmektir.
1903 yılında geliştirilen Kastle-Meyer testi, indirgenmiş fenolftaleinin, hemoglabin ve peroksit tarafından yükseltgenmesini ve renksiz formdan parlak pembe renge dönüşmesini içerir.
Yapısı karmaşık ama uygulaması son derece kolay olan bu metotta kan olduğu düşünülen delil alınır üzerine birkaç damla fenolftalein damlatılır ve ardından birkaç damla hidrojen peroksit damlatılır. Bu durumda fenolftalein sadece bir elektron kaynağı olarak çalışır ve hemoglobinin hem grubu ile hidrojen peroksit ise reaksiyona girer. Gerçekleşen reaksiyonların sonucunda çözelti pembe/kırmızımsı renge dönüşürse; bu kanın varlığını gösterir.
Bir Uyarı!
1997 yılından bu yana fenolftalein kanserojen olarak kabul edilir. İnsanlarda ki kanser ile fenolftaleine uzun süre maruz kalma arasında hiçbir kesin kanıt bulunamamasına rağmen, hayvanlar üzerinde kanserojen etki göstermesi sebebiyle, kanserojen kabul edilmiştir. Araştırmacılar etki mekanizmasının farklı olması için hiçbir sebebin olmadığına inanıyorlar. Bu bileşiği kullanan birçok firma ise gönüllü olarak ürünlerinden fenolftaleini kaldırdılar.
Ek Bilgi:
Olay yerinde; yıkanmış veya silinmiş kan lekelerini belirlemek için genellikle luminol kullanılır. Luminol, sprey haline getirilip kullanıldığında eğer o bölgede kan varsa 45 saniye içinde mavimsi ışık yayar.
Kaynaklar:
2) wikipedia
1 Yorum
Bu madde nasıl elde edilir