Her Aşamanın Neden Önemli Olduğunu Öğrenin
Temel Noktalar
- Bilimsel yöntemin ilk adımı açık ve odaklanmış bir soru sormaktır.
- Deneyler, bir değişkeni değiştirerek diğer bir değişken üzerindeki etkisini inceleyerek hipotezleri test eder.
- Verilerin analizi, hipotezin kabul edilip edilmeyeceğine karar vermeye ve konu hakkında bilgi edinmeye yardımcı olur.
Bilimsel yöntem, çevremizdeki dünyayı öğrenmenin sistematik bir yoludur. Bilimsel yöntem ile diğer bilgi edinme yolları arasındaki temel fark, bilimsel yöntemde hipotezler kurmamız ve ardından bunları bir deneyle test etmemizdir.
Herkes bilimsel yöntemi, sorular sorarak ve ardından bu soruların cevaplarını bulmak için çalışarak bilgi edinmek için kullanabilir. Aşağıda, bilimsel yönteme dâhil olan altı adım ve bu yöntemle çalışırken karşılaşabileceğiniz değişkenler verilmiştir.
Bilimsel Yöntemin 6 Adımı: Hipotezden Sonuca Bilimsel Süreç
Bilimsel yöntemdeki adım sayısı, bir anlatımdan diğerine değişebilir (bu genellikle veri ve analiz ayrı adımlar olarak verildiğinde olur), ancak aşağıda herhangi bir fen dersi için bilmeniz beklenen altı adımın oldukça standart bir listesi verilmiştir:
1. Amaç / Soru
Bir soru sorun.
2. Araştırma
Arka plan araştırması yapın. Kaynaklarınızı not alın, böylece bunlara atıfta bulunabilirsiniz. Modern çağda araştırmanızın büyük bir kısmını çevrim içi olarak yapabilirsiniz. Çevrim içi makaleleri ve yazıları okurken, metnin en altına kadar kaydırarak yazarın kaynaklarını kontrol ettiğinizden emin olun. Yayınlanmış bir makalenin tamamına erişiminiz olmasa bile, genellikle diğer deneylerin özetini görmek için özet kısmını (abstract) görüntüleyebilirsiniz. Bir konuda uzmanlarla röportaj yapın. Bir konu hakkında ne kadar çok şey bilirseniz, araştırmanızı yürütmek o kadar kolay olur.
3. Hipotez
Bir hipotez önerin. Bu, araştırmanızın ne ortaya çıkaracağını düşündüğünüze dair bir tür eğitimli tahmindir. Hipotez, bir deneyin sonucunu tahmin etmek için kullanılan bir ifadedir. Genellikle neden ve sonuç açısından yazılır. Alternatif olarak, iki olgu arasındaki ilişkiyi tanımlayabilir. Sıfır hipotezi veya fark yok hipotezi, test edilmesi kolay bir hipotez türüdür çünkü bir değişkenin değiştirilmesinin sonuca etki etmeyeceğini varsayar. Gerçekte bir değişim bekliyor olabilirsiniz, ancak bir hipotezin reddedilmesi onu kabul etmekten daha faydalı olabilir.
4. Deney
Hipotezinizi test etmek için bir deney tasarlayın. Bir deneyin bağımsız ve bağımlı değişkenleri vardır. Bağımsız değişkeni değiştirir veya kontrol edersiniz ve bunun bağımlı değişken üzerindeki etkisini kaydedersiniz. Bir deneyde yalnızca bir değişkeni değiştirmek, birden fazla değişkenin etkilerini birleştirmeye çalışmaktan daha önemlidir. Örneğin, ışık yoğunluğu ile gübre konsantrasyonunun bir bitkinin büyüme hızı üzerindeki etkilerini test etmek istiyorsanız, bu iki ayrı deney olarak ele alınmalıdır.
5. Veri / Analiz
Gözlemleri kaydedin ve verilerin anlamını analiz edin. Genellikle verilerinizi bir tablo veya grafikle hazırlarsınız. Kötü olduğunu düşündüğünüz ya da tahminlerinizi desteklemeyen veri noktalarını atmayın. Bilimdeki en inanılmaz keşiflerden bazıları, veriler yanlış göründüğü için yapılmıştır! Verilere sahip olduktan sonra, hipotezinizi desteklemek ya da çürütmek için matematiksel bir analiz yapmanız gerekebilir.
6. Sonuç
Hipotezinizi kabul edip etmeyeceğinize karar verin. Bir deneyin doğru ya da yanlış sonucu yoktur, bu nedenle her iki sonuç da kabul edilebilir. Bir hipotezin kabul edilmesi, onun doğru olduğu anlamına gelmez! Bazen bir deneyin tekrarı farklı bir sonuç verebilir. Diğer durumlarda, bir hipotez bir sonucu tahmin edebilir, ancak siz yanlış bir sonuç çıkarabilirsiniz. Sonuçlarınızı iletin. Sonuçlarınızı bir laboratuvar raporunda derleyebilir veya bunları resmi bir makale olarak sunabilirsiniz. Hipotezi kabul edin ya da reddedin, muhtemelen konu hakkında bir şeyler öğrendiniz ve orijinal hipotezi gözden geçirmek veya gelecekteki bir deney için yeni bir hipotez oluşturmak isteyebilirsiniz.
Ne Zaman Yedi Adım Olur?
Bazı öğreticiler, bilimsel yöntemi altı yerine yedi adımda öğretir. Yedi adımlı modelde, ilk adım gözlemler yapmaktır. Gözlemleri resmî olarak yapmasanız bile, bir soru sormak ya da bir problemi çözmek için bir konuya dair önceki deneyimleri düşünmelisiniz.
Resmî gözlemler, bir fikir bulmanıza ve bir hipotez oluşturmanıza yardımcı olabilecek bir tür beyin fırtınasıdır. Konunuzu gözlemleyin ve onunla ilgili her şeyi kaydedin. Renkler, zamanlamalar, sesler, sıcaklıklar, değişiklikler, davranışlar ve size ilginç ya da önemli gelen her şeyi dâhil edin.
Değişkenler
Bir deney tasarladığınızda, değişkenleri kontrol eder ve ölçersiniz. Üç tür değişken vardır:
- Kontrollü Değişkenler: İstediğiniz kadar çok kontrollü değişkeniniz olabilir. Bunlar, bir deney boyunca sabit tutmaya çalıştığınız parçalardır, böylece testinizi etkilemezler. Kontrollü değişkenleri yazmak iyi bir fikirdir çünkü bu, deneyinizi tekrar edilebilir hâle getirir; bu da bilimde önemlidir! Bir deneyden diğerine sonuçları çoğaltmakta zorluk çekiyorsanız, gözden kaçırmış olabileceğiniz bir kontrollü değişken olabilir.
- Bağımsız Değişken: Bu, sizin kontrol ettiğiniz değişkendir.
- Bağımlı Değişken: Bu, ölçtüğünüz değişkendir. Bağımlı değişken olarak adlandırılır çünkü bağımsız değişkene bağlıdır.
