“Gaz” konusunu sadece teoride bırakmayıp, ufak bir deney ile desteklemek için yapabileceğiniz basit ve hızlı bir deney: “Şişenin içinde bulut oluşturma.”
Su buharını soğuttuğunuz zaman, buhar yoğunlaşarak minik görünür damlacıklara yani aslında buluta dönüşür.
Bu deneyde bir bulut oluşturmak için, dumandan yararlanacağız. Nasıl mı ?
Malzemeler :
- 1 Litrelik plastik şişe
- Sıcak su
- Kibrit
Nasıl Yapılır ?
Şişenin dibini kaplayamaya yetecek kadar sıcak su şişeye dökülür.- Kibriti yakın ve uç kısmını yani yanan tarafı şişenin içine sokun.
- Şişenin dumanla iyice dolmasına izin verin.
- Kibriti çıkarın ve şişenin ağzını kapatın.
- Gerçekten sert bir şekilde şişeyi birkaç kez iyice sıkın. Şişeyi serbest bıraktığınız zaman bulutu göreceksiniz.
Bir yolu daha var!
İdeal gaz yasası formülü şu şekilde : (İdeal gaz yasası hakkında)
PV = nRT
Bu formülde P basınç, V hacim, n mol sayısı, R sabit ve T sıcaklıktır.
Eğer basıncı artırmak istiyorsak ve gazın miktarını değiştiremiyorsak (ki burada kapalı bir kabımız var), sıcaklığı değiştirmeden yapabileceğimiz tek işlem orantılı olarak kabın hacmini düşürmektir.
Bu etkiyi yaratmak için kabı yeteri kadar sert sıkamayacağına inananlar ( yada sert bir plastik kap kullananlar kabı sıkıştırmaya çalıştıkça geri sektiğini görebilirler) ve gerçekten yoğun bir bulut görmek isteyenler için; deneyi bir aşama daha ileri götürmek mümkün. Merak etmeyin hâlâ oldukça güvenli. Sadece ateşle oynarken dikkatli olmanız şartıyla!
Su ısıtıcımıza suyumuzu koyuyoruz ve kaynayınca şişemize kaynar suyu döküyoruz. (plastik şişenin hafifçe erimesine neden olabilir) Şerit halinde gazete parçası veya karton parçasını yakıp şişenin içinde biraz bekletince yoğun dumanı görüceksiniz. Sonrasında kağıdı çıkarıp söndürebilirsiniz. (bu arada şişeniz biraz daha tahrip olmuş olabilir, yukarıda fotoğrafda görebileceğiniz üzere). Daha yoğun bir bulut ve şişeye hiç baskı uygulamadan!
Bulutlar Nasıl oluşur ?
Su buharı molekülleri; siz onlara birbirleriyle bağ kurması için bir sebep vermedikçe etraftaki diğer gaz molekülleri gibi sıçramaya devam edeceklerdir. Su buharını soğutmak moleküllerin hareketini yavaşlatır, böylece moleküllerin kinetik enerjileri düşer ve birbirleriyle etkileşmek için daha fazla vakit bulurlar. Peki su buharını nasıl soğutursunuz ?
Şişeyi sıktığınız zaman, gaz moleküllerini sıkıştırırsınız ve buda sıcaklığı artırır. Serbest bıraktığınız zaman gazlar bu sefer yayılacaktır ve buda sıcaklığın düşmesine neden olur. Gerçek bulutlarda sıcak havanın yükselmesi ile oluşurlar. Sıcak hava yükseldikçe yayılır ve sıcaklığı azalır. Soğuyan hava artık bir noktaya gelince minik su damlacıklarına yada bizim gördüğümüz şekliyle bulutlara dönüşmeye başlar.
Duman da şişede davrandığı gibi atmosferde de aynı şekilde davranır. Filtrelenmemiş, zararlı fabrika dumanları, sobalardan çıkan dumanlar vb birçok duman da atmosfere yayılarak hava kirliliğine sebep olur ki buda çok farklı bir konu. Hava kirliliğinden daha önce şu şekilde bahsetmiştik.
