Clara Immerwahr, Yahudi kökenli bir Alman kimyacıydı. Almanya’da kimya doktorasını alan ilk kadındı ve pasifist olduğu kadar kadın hakları aktivisti olarak da tanındı. 1915 yılında intihar ederek hayatına son verdi.
Clara Immerwahr Kimdir ?
Immerwahr, Breslau yakınlarındaki Polkendorff Çiftliği’nde doğdu (o zaman doğu Prusya’da; şimdi Polonya’nın batısında Wrocław olarak bilinir). Yahudi ebeveynlerin en küçük kızı olan Clara’nın babası kimyager Philipp Immerwahr ve eşi Anna (née Krohn) idi. Üç büyük kardeşi Elli, Rose ve Paul ile çiftlikte büyüdü. 1890’da annesi kanserden öldü; Elli ve kocası Siegfried çiftlikte kalırken Clara babasıyla birlikte Breslau’ya taşındı.
Immerwahr 1900 yılında Breslau Üniversitesi’nde okudu ve Richard Abegg’in yanında kimya doktorası yaptı. Böylece Almanya’da ilk doktora yapan kadın ünvanını aldı.
Clara Immerwahr, babasının yönlendirmesi ile kimya alanına girmiş ve mesleğini de çok sevmekteydi. Üniversite hayatında ve akabinde bir çok uluslararası sempozyumlara katılmış, çeşitli tezler üzerine laboratuvarda çalışmalar gerçekleştirmişti. Ancak kadın olmanın zor olduğu o günlerde sık sık ayrımcılığı da maruz kaldığı için kadın hakları konusunda da oldukça zor sınavlar veriyordu. Hem başarılı ve mesleğini seven bir kimyager, hem de bir yandan kadın hakları aktivisti idi.
Nitekim, zorlukların üstesinden gelerek Almanya’da doktora yapan ilk kadın olmayı da başarmıştı.
Yine bir konferans esnasında üniversiteden de arkadaşı olan Fritz Haber ile karşılaşmış ve hayatı bu noktadan sonra oldukça değişmişti. Evlenerek farklı bir şehire taşınmış ve yaşadığı zorluklara bir de evlilik hayatının yükleri eklenmişti. Evlendikten sonra iki çocuğu olmuş, çocukların bakımı ve ev işleri derken mesleğinden uzaklaşmak durumunda kalmıştı.
Mesleğinden bir türlü kopamadı ve çocukları da büyüdükten sonra yine mesleğine odaklanmaya başladı. Kaiser Wilhelm Fiziksel Kimya ve Elektrokimya Enstitüsünün kurulmasına yardımcı oldu.
Yakın dönemde Birinci Dünya Savaşı başlamıştı ve aşırı milliyetçi olan kocası Fritz ile bilikte Berlin’deki Savaş Bakanlığı’nın çalışmalarına dahil oldu. Patlayıcı ve gübre için azot üretmek amacıyla çalışan bir kimya bölümünü idare etti. Burada yapılan çalışmalar esnasında ise zehirli bir gaz olan klor gazını bir kimyasal silah haline getirdiler. Fritz klor gazını savaş esnasında kimyasal silah olarak kullanmak istiyor ancak Clara Immerwahr bu fikre katlanamıyordu. Fritz’i vazgeçirmeye çalışsada başarılı olamadı.
Fritz Haber Kimdir ?
Fritz Haber eşi Clara gibi bir Alman kimyagerdir. Bugün Haber Bosch süreci diye anılan, havadaki azotu amonyağa dönüştürmeyi başaran buluşu ile 1918 yılında Nobel Kimya Ödülü’nü kazanmıştır. Bu buluş ile birlikte endüstri devriminin fitili ateşlenmiştir.
Bu buluşu ile hem bol ve ucuz yapay gübre üretiminin önünü açtı, hemde patlayıcılar için de gerekli olan azotun daha kolay üretimini sağladı. Eşi Clara ile birlikte Berlin’e gelerek burada I. Dünya Savaşı süresince klor ve diğer zehirli gazları geliştirme ve dağıtımı konusundaki çalışmalarını sürdürdü. Tam da bu sebepten “kimyasal savaşın babası” olarak da bilinir.
Eşi Clara Immerwahr ise kimyasal silah kullanımına oldukça karşıydı.
Birinci Dünya Savaşı
Birinci Dünya Savaşı’nda 22 Nisan 1915’te Almanlar, Fransızlara karşı 168 ton klor gazı ile ilk kez kimyasal silah kullandı. Daha sonrasında savaş suçu olarak değerlendirilecek olsada Fritz Haber sadece vatanına hizmet ettiğini düşünüyordu.
Kocası askeri araştırmalara başladığından beri, şiddetle bu işlere karşı çıkan ve bir türlü onu bu işlerden vazgeçiremeyen karısı Clara Immerwahr, bu olaydan bir hafta sonra intihar etti.
Fritz Haber ise hayatına devam edecek ama kimyasal silah olarak kullanılan buluşları ile kendi akrabaları da dahil bir çok Yahudi’nin ölümüne sebep olacaktı.
Clara Immerwahr’ın yolu Fritz Haber ile kesişip onun gölgesinde kalmamış olsa, kimya adına çok faydalı çalışmalar yapacağı gerçeği kaçınılmaz olacaktı.
Bugünlerde ise 1991 yılından beri IPPNW Almanya (Uluslararası Nükleer Savaşın Önlenmesi İçin Çalışan Sosyal Sorumluluk Sahibi Doktorlar Derneği) tarafından Clara Immerwahr Ödülü veriliyor. En azından Clara’nın duruşuna ve yaşamına bu şekilde saygı sunuluyor.
Clara Immerwahr’ın hayatını anlatan 2014 yapımı bir filmde mevcut. Filmin detaylarını burada bulabilirsiniz. Hem bir biyografi, hem de kimyanın, daha doğrusu bilimin yeri geldiğinde ne kadar zararlı olabileceğini göstermesi açısından da güzel bir kaynak.
Hep söylediğimiz gibi;
Bilim iyi veya kötü değildir. Ancak her ikisi içinde kullanılabilir.
