Çernobil, Ukrayna nükleer reaktöründe çıkan bir faciaydı. Bölge içinde ve dışında önemli miktarda radyoaktivite salıverdi. İnsana ve çevre sağlığına olan sonuçları günümüzde hala hissedilmektedir.
Çernobil Nükleer Santrali, Ukrayna’da Pripyat kasabası yakınlarında, güç istasyonu çalışanları ve aileleri için inşa edilmişti. Elektrik santrali şehrin yaklaşık 18 km kuzeybatısında ve Ukrayna’nın başkenti Kiev’in 100 km kuzeyinde, Ukrayna-Beyaz Rusya sınırına yakın ağaçlık ve bataklık bir bölgeydi. Çernobil nükleer santrali, herbiri 1 gigawatt elektrik enerjisi üretebilen dört nükleer reaktör içeriyordu. Kaza anında, dört reaktör Ukrayna’da kullanılan elektriğin yaklaşık %10’unu üretti.
Çernobil elektrik santrali inşaatı 1970’lerde başladı. Dört reaktörden ilki 1977’de işletmeye alındı ve 4 numaralı reaktör 1983’te güç üretmeye başladı. Kaza 1986’da meydana geldiğinde,diğer iki nükleer reaktör yapım aşamasındaydı.
Çernobil Nükleer Kazası
26 Nisan 1986 Cumartesi günü, 4 numaralı reaktör türbinlerinin harici bir güç kaybı durumunda acil durum dizel jeneratörü devreye girene kadar soğutucu pompalarını çalışır durumda tutmak için yeterli enerji üretip üretemeyeceğini test etmeyi planladı.
Test sırasında, (yerel saatle 1:23:58’de) güç beklenmedik bir şekilde arttı ve reaktördeki patlama ve sürüş sıcaklıkları 2000°C’nin üzerine çıkmasına neden oldu.
Yakıt çubuklarını eriterek ve reaktörün grafit kaplamasını tutuşturarak atmosfere radyasyon salındı.
Kazanın nedenleri hala belirsizdir ancak Çernobil’de patlamaya, yangına ve nükleer erimeye yol açan olay serisinin reaktör tasarım kusurları ve operatör hatasının bir kombinasyonundan kaynaklandığına inanılmaktadır.
Yaşam ve Hastalık
2005’in ortalarına gelindiğinde, 60’dan daha az ölüm sayıları doğrudan Çerbobil’e bağlanabilir. (çoğunlukla kaza sırasında büyük radyasyona maruz kalan işçiler ve tiroid kanseri görülen çocuklar)
Çernobil Forumu’nun (sekiz BM kuruluşu) 2005 tarihli raporu, kazanın sonunda yaklaşık 4000 insanın ölümüne neden olacağını belirtiyordu. Greenpeace ise Belarus Ulusal Bilimler Akademisi’nden aldığı bilgilere dayanarak ölümün 93.000 olacağını söyledi.
Belarus Ulusal Bilimler Akademisi, kaza bölgesinde bölgedeki 270.000 kişinin Çernobil radyasyonunun bir sonucu olarak kansere yakalanacağını ve vakaların ise 93.000 kişinin ölümüyle sonuçlanabileceğini belirtti.
Rusya Bilimler Akademisi’nin Bağımsız Çevresel Değerlendirme Merkezi tarafından yapılan bir başka raporda, 1990’dan bu yana ölüm oranlarında dramatik bir artışın tespit edildiğini söyledi. (Muhtemelen Çernobil radyasyonuna bağlı olarak Rusya’da 60.000 ölüm,Ukrayna ve Belarus’ta yaklaşık 140.000 ölüm)
Çernobil’in Psikolojik Etkileri
Hala Çernobil’in nükleer atıklarıyla başa çıkan toplulukların karşılaştığı en büyük zorluk Belarus, Ukrayna ve Rusya’daki 5 milyon insanda psikolojik hasar bıraktı.
UNDP’den Louisa Vinton, ‘‘Psikolojik etki artık Çernobil’in en büyük sağlık sorunu olarak kabul ediliyor. İnsanlar kendilerini yıllar boyunca kurban olarak görmeye yönlendirildiler ve bu nedenle kendi kendine yeterlilik sistemini geliştirmek yerine geleceğine pasif bir yaklaşım benimseme eğilimindeler.’’dedi.
Terk edilmiş nükleer santral çevresindeki bölgelerden istisnai derecede yüksek düzeyde psikolojik stres bildirilmiştir.
Etkilenen Ülkeler ve Topluluklar
Çernobil’den gelen radyoaktif atık Belarus’un %70’ini etkiledi. (3.600’den fazla kasaba ve köyü ve yaklaşık 2.5 milyon insanı etkiledi.)
Yüzey ve yeraltı suları kontamine olmuş ve buna karşılık bitkiler ve vahşi yaşam etkilenmiştir (ve hala etkilenmektedir). Rusya, Belarus ve Ukrayna’daki birçok bölgenin onlarca yıl boyunca etkilenmesi de muhtemeldir.
Rüzgarın taşıdığı radyoaktif atık daha sonra İngiltere’deki koyunlarda, Avrupa’daki insanlar tarafından giyilen kıyafetlerde ve ABD’de yağmurda tespit edildi. Çeşitli hayvanlarda bununla birlikte mutasyona uğradı.
Çernobil Durumu ve Genel Görünümü
Çernobil eski SSCB’de yüz milyarlarca dolara mal oldu ve bazı gözlemciler Sovyet hükümetinin çöküşünü hızlandırmış olabileceğine inanıyorlar. Kazadan sonra Sovyet makamları en yakın bölgelerden 350.000’den fazla insanı yeniden yerleştirdiler, Pripyat’ın yakınındaki 50.000 kişi de dahil olmak üzere milyonlarca insan kontamine alanlarda yaşamaya devam etmektedir.
SSCB’nin dağılmasından sonra, bölgedeki yaşamı iyileştirmeyi amaçlayan birçok proje terk edildi ve gençler kariyer yapmak ve başka yerlerde yeni hayatlar inşa etmek için uzaklaşmaya başladı.
Minsk’teki Belgrad Radyasyon Güvenliği ve Koruma Enstitüsü Müdürü Vasily Nesterenko ‘‘Birçok köyde nüfusun %60’ına kadarı emeklilerden oluşuyor’’ diyerek şöyle devam etti: ‘‘Bu köylerin çoğunda çalışabilen insan sayısı normalden iki veya üç kat daha az’’
Kazadan sonra 4 numaralı reaktör mühürlendi ancak Ukrayna hükümeti diğer üç reaktörün çalışmaya devam etmesine izin verdi çünkü ülke bu güce ihtiyaç duyuyordu.
1991’de çıkan bir yangından sonra 2 numaralı reaktörün kapatıldı. 1996’da ise 1 numaralı reaktör hizmetten çıkarıldı. Kasım 2000’de Ukrayna Cumhurbaşkanı tesisi kapatan resmi bir törenle 3 numaralı reaktörde kapatıldı.
Ancak 1986’daki patlama ve yangında hasar gören 4 numaralı reaktör değiştirilmesi gereken beton bir bariyer içine yerleştirilmiş radyoaktif malzemeyle doludur. Reaktöre sızan su tesis genelinde radyoaktif madde taşır ve yeraltı suyuna sızmakla tehdit eder.
Lahit yaklaşık 30 yıl sürecek şekilde tasarlandı ve mevcut tasarımlar 100 yıl ömürlü yeni bir barınak oluşturacaktı. Ancak güvenliği sağlamak için hasarlı reaktördeki radyoaktivitenin 100.000 yıl boyunca tutulması gerekir. Bu sadece bugün için değil,gelecek nesiller içinde tam bir meydan okumadır.
Öneri
Çernobil hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz ve yaşanan dehşeti gözlerinizle biraz olsun görmek ve anlamak isterseniz bu olay üzerine yapılmış en iyi yapım olan 5 bölümlük kısa dizi “Chernobyl” önerimizdir.
Hala izlemediyseniz, hiç vakit kaybetmeyin..
