Kaybolan mürekkep yada sihirli mürekkep nedir?
Kaybolan mürekkep ya da sihirli mürekkep adı altında satılan mürekkep aslında açık havaya maruz kaldığında renkli formundan renksiz forma dönüşen su bazlı asit-baz indikatör (pH indikatör) çözeltisidir.
Bu mürekkebin üretiminde en çok kullanılan pH indikatörleri timolftaleyn (mavi) ve fenolftaleyn (kırmızı yada pembe) ‘dir. Ancak isteyen olursa daha farklı indikatörlerde kullanabilirler. Bu indikatörler; havayla temas temas ettiği zaman daha asidik hale gelerek renk değişimine sebep olan bazik bir çözelti ile karıştırılırlar.
Kaybolan mürekkep nasıl çalışır ?
Mürekkep gözenekli yüzeye püskürtüldüğü zaman, mürekkebin içindeki su havadaki karbondioksit (CO2) ile reaksiyone girer ve karbonik asit (H2CO3) oluşur. Oluşan karbonik asit, çözelti içinde bulunan sodyum hidroksit (NaOH) ile nötralizasyon reaksiyonu vererek sodyum karbonatı (Na2CO3) oluştururlar. Bu şekilde gerçekleşen bazın nötralizasyonu, indikatörde renk değişimine sebep olur, renkli çözelti renksiz hale döner ve mürekkep lekeleri de böylece yok olur. Harika değil mi !?
Havadaki karbondioksitin; karbonik asit oluşturmak için su ile verdiği reaksiyon:
CO2 + H2O –> H2CO3
Karbonik asidin sodyum hidroksit ile verdiği nötralizasyon tepkimesi :
2 Na(OH) + H2CO3 –> Na2CO3 + 2H2O
Hadi biraz kaybolan mürekkep yapalım!
Malzemeler
- 0,10g timolftaleyn (mavi mürekkep için) yada fenolftaleyn (kırmızı mürekkep için) – (Çay kaşığının 1/3 ‘ü kadar)
- 10ml (2 çay kaşığı kadar) etil alkol (etanol)
- 90ml su
- 20 damla 3M sodyum hidroksit çözeltisi [12g (1 yemek kaşığı kadar) sodyum hidroksiti 100ml (Su bardağının yarısı kadar) su içinde çözerek 3M sodyum hidroksit elde edebilirsiniz.]
- Damlalık
Nasıl yapılır ?
- Timolftaleyn yada fenolftaleyn etil alkolde çözülür.
- 90 ml su üzerine ilave edilir. (süte benzer görünümde bir çözelti olacaktır.)
- Damlalık ile renk koyu maviye yada kırmızıya dönene kadar damla damla sodyum hidroksit (NaOH) ilave edilir. (Tam olarak 20 damla olmayabilir daha az ve daha çok da eklenebilir, önemli olan rengin dönüşmesi.)
- Mürekkebiniz artık hazır. Bir parça kumaş üzerinde deneyiniz. Pamuklu t-shirt yada bir sehpa örtüsü iyi sonuçlar verebilir. Kağıt üzerinde hava ile etkileşim kumaşa göre daha az olacağı için, rengin dönüşmesi yada mürekkebin kaybolması daha uzun bir süre alabilir.
- Birkaç saniye içinde “mürekkep lekesi” görünmez olacaktır.
Mürekkep çözeltisinin pH’ı 10-11 arasındadır. Havayla temas ettikten sonra pH 5-6’ya düşer. Renk dönüştükten sonra kalan renksiz nemli kısımda de kısa süre içinde kuruyacaktır. Siyah kumaşlar üzerinde beyaz tortular kalabilir ama sorun etmeyin, basit bir yıkama işlemi sonrası iz bile kalmayacaktır. - Geri kalan renksiz ve nemli kısma bir parça amonyak gibi zayıf bir baz ile ıslatılmış pamuğu sürdüğünüz zaman rengin tekrar mavi yada kırmızıya döndüğünü göreceksiniz. Benzer şekilde; bu renklenen kısma sirke gibi bir asit ile ıslanmış bir pamuk sürdüğünüzde ya da sadece üfleyerek hava sirkülasyonunu artırdığınız zaman, rengin tekrar yok olduğunu görebilirsiniz.
- Arta kalan mürekkebi de kapalı bir kapta saklamanızı öneririz.
Güvenlik
- Hazırladığınız çözeltiyi asla birinin gözüne püskürtmeyin. Gözle temasını özellikle engelleyin.
- Sodyum hidroksit çözeltisini hazırlarken çok dikkatli olun. Su ile karıştırdığınız zaman karışımın ısındığını göreceksiniz. Bu normaldir. Soğuması için biraz bekleyebilirsiniz. Ayrıca sodyum hidroksit yakıcı bir maddedir. Cildinizle hiçbir şekilde direkt temasına izin vermeyin. Eğer cildinize temas ederse, o bölgeyi bol su ile yıkayınız.
