Mpemba Etkisi

114060185_341666bAdını, bir ortaokul öğrencisi olan  Erasto Mpemba’ dan almıştır. Bu genç öğrencinin, 1963 yılında Magamba ortaokulundaki aşçılık derslerinde dondurma yapmayı öğrenirken karşılaştığı ilginç durumla farkedilmiştir. Her zaman anlatılan efsaneye göre; Mpemba, sütten yaptığı dondurmasını kaynar şekilde buzluğa koyarken arkadaşı daha düşük sıcaklıkta buzluğa koyar ve Mpemba’nın dondurmasının daha çabuk donduğunu farkederler.  Bu durumu okuldaki fen hocasına söyleyen Mpemba karşılığında şu cevabı alır: “Fizikte böyle şey olmaz olsa olsa Mpemba Fiziğidir bu!”. Efsanede anlatıldığı gibi anlatmak daha akılda kalıcı olduğu için bahsetmeden geçemezdim. Ancak, Aristoteles ve Descartes gibi birçok bilim insanı da tarihte bu durumu raporlamışlardır.

Eastro Mpemba’nın sorusu, Darüsselam’ da College Üniversitesinde fizik dersi veren Dr Denis G. Osborne’ a soruldu ve Dr. Osborne bu konu ile ilgili bir çalışma yaptı. Yaptığı çalışmaları 1969 yılında yayınlayarak Mpemba Etkisi olarak isimlendirilen bu durumu doğruladı. Ancak bugüne kadar bu olayın sebebi ile ilgili net bir açıklama yapılamamıştır. Sebebinin ne olduğu ile ilgili birçok iddia vardır. Bu iddialar, Buharlaşma, Konveksiyon, Süpersoğutma, Don, Çözünen, Termal iletkenlik, Kovalent bağlar gibi başlıklar ile ifade edilmektedir.

Bu olayın açıklanması için 2012 Yılında Royal Society of Chemistry tarafından bir yarışma düzenlenmiştir. Araştırma gruplarındaki her araştırmacıya 1000 Euro ödül vaadedilmiştir. Bu yarışma için 22000 yanıt gelmiş ve 10 Haziran 2013′ te açıklanan sonuca göre Hırvatistan’dan Zagreb Üniversitesinde Fiziksel Kimya alanında araştırma görevlisi olan Nikola Bregovic Kazanmıştır.

Nikola Bregovic’ te bu olayın temelinde konveksiyon olduğu sonucuna varmıştır.

Konveksiyon:
Taşınım (ayrıca konveksiyon) katı yüzey ile akışkan arasında gerçekleşen ısı transferinin bir çeşididir. Akışkan içindeki akımlar vasıtası ile ısı transfer edilir. Akışkan içindeki veya akışkanla sınır yüzey arasındaki sıcaklık farklarından ve bu farkın yoğunluk üzerinde oluşturduğu etkiden doğabilmektedir. Yoğunluk değişimlerinin diğer kaynakları, değişken tuzluluk oranı veya dış kaynaklı zorlayıcı kuvvet uygulanması gibi sebepler de olabilir.

İlginizi Çekebilir!  Nitrogliserin Nedir ?

Sıvı kısmen hareketsizse, üst kısım donukken alt kısımlardan yukarıya doğru ısı kaybı, yani donma giderek daha düşük bir hızla/oranla gerçekleşiyor…

Sıcak bir sıvı konduğunda ise, konveksiyon yüzünden sürekli hareket halinde olan bu sıvıda, üst kısımdaki donuk kısmın yerine aşağıdan sıcak bir sıvı hemen konveksiyon yoluyla geliyor… Ve tüm sıvının soğuması ve de sonunda donması, ısı taşınımı (heat transfer) daha etkili olduğundan çok daha çabuk gerçekleşiyor.

Kaynaklar:
1) http://en.wikipedia.org/wiki/Mpemba_effect
2) http://www.rsc.org/images/nikola-bregovic-entry_tcm18-225169.pdf
3) http://www.bilimbilmek.com/tr/mpemba-etkisi.html
4) http://www.rsc.org/mpemba-competition/
5) http://tr.wikipedia.org/wiki/Ta%C5%9F%C4%B1n%C4%B1m

Sizce faydalı mıydı?

Değerlendirme: 0 / 5. Oylayan: 0

2 Yorumlar

  • ahmet

    22 Kasım 2014 - 21:20

    Daha açıklayıcı bir çözüm yolu yokmu sadece konveksiyonel akımdan dolayı mı acaba

    • Avatar photo

      Yücel Gider

      23 Kasım 2014 - 14:08

      Olayı açıklamak için 22.000 tane fikir üretilmiş. Hepsi işe yaramaz değildir herhalde 🙂

Yorum Yap